Ο αθλητισμός στην Αρχαία Ελλάδα

Η γυμναστική στην Αρχαία Ελλάδα ήταν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της αγωγής των αγοριών, ενώ στην Σπάρτη και των κοριτσιών. Οι Έλληνες ήταν ο πρώτος λαός που επινόησε τη συμμετοχή σε αθλήματα.

Οι ρίζες του Ελληνικού αθλητισμού εντοπίζονται στην εποχή του Χαλκού, στην Μινωική Κρήτη με αθλήματα όπως τα ταυροκαθάψια και οι αγώνες πυγμαχίας. Αργότερα, στην Μυκηναϊκή εποχή διεξάγονταν οι Νεκρικοί αγώνες, οι οποίοι γινόταν προς τιμή των νεκρών. Οι αθλητικοί αγώνες αναπτύχθηκαν κατά την κλασική εποχή οι οποίοι περιελάμβαναν τα ιππικά αγωνίσματα, το πένταθλο και τα δρομικά.

Στην Αρχαία Ελλάδα υπάρχει επίσης και η ίδρυση χώρων όπως το Στάδιο, το Γυμνάσιο, ο Ιππόδρομος  όχι μόνο στα μεγάλα ιερά κέντρα αλλά και στις περισσότερες Ελληνικές πόλεις. Σημαντικότερος από τους παραπάνω χώρους ήταν το γυμνάσιο, τόπος στον οποίο προπονούνταν οι αθλητές και προετοιμάζονταν οι έφηβοι για την στρατιωτική θητεία τους. Για τους αθλητές η εκγύμνασή τους ήταν τόσο απαραίτητη, πράγμα που οδήγησε επιστεγασμένη κατασκευή του κτηρίου, ώστε οι προπονήσεις να γίνονται άσχετα από τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν. Οι παιδοτρίβες λάμβαναν τον ρόλο του σημερινού γυμναστή. Το στάδιο είχε χωρητικότητα 45.000 θεατών και ήταν κτισμένο επάνω στην φυσική πλαγιά του λόφου. Οι επίτροποι, οι αθλητές και οι ήρωες ήταν οι μόνοι οι οποίοι μπορούσαν να εισέλθουν από την είσοδο του σταδίου.

Η γυμναστική για τους Αρχαίους Έλληνες ήταν απαραίτητο μέρος της αγωγής τους. Στην αρχαία Αθήνα και στην αρχαία Σπάρτη, το πρόγραμμα της γυμναστική καθοριζόταν με νόμο. Βασικός συνδυασμός ήταν τα γυμνάσια. Η ονομασία τους προέρχεται από το γεγονός ότι οι Αρχαίοι Έλληνες έκαναν τις ασκήσεις τους γυμνοί. Οι ασκήσεις αλτηροβολίας, της χειρονομίας, του ανατροχασμού, του πυτιλίζεν, της σκιαμαχίας και του περιτροχασμού αποτελούσαν τα γυμνάσια.

Ο νομοθέτης Σόλωνας, στην Αθήνα, κατέστησε το μάθημα της γυμναστικής υποχρεωτικό. Η πολιτεία έδωσε βάρος στην αγωγή όλων των νέων καθώς επικρατούσε η άποψη ότι υγεία πρέπει να συμβαδίζει με την πνευματική ανέλιξη. Από κει προέρχεται και το ρητό, <<Νους υγιής εν σώματι υγιή>>. Ο Πλάτων επίσης υποστήριζε ότι η σωματική αδυναμία καθιστά έναν άνθρωπο δειλό ενώ το γερό σώμα, προσφέρει υγεία, αυτοπεποίθηση, θάρρος και δυναμικότητα σε οποιοδήποτε πρόβλημα κι αν εμφανιστεί.

Μετά από όλα αυτά, φτάνουμε σταδιακά στην ίδρυση τοπικών και πανελλήνιων αθλητικών αγώνων. Σημαντικότεροι από αυτούς ήταν η Πυθία, τα Νέμεα, τα Ίσθμια και τα Ολύμπια. Τα Πύθια λάμβαναν χώρα στους Δελφούς διαρκούσαν 5 μέρες, ήταν Πανελλήνια η πιο σημαντική εκδήλωση μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες και το έπαθλό τους ήταν ένα κλαδί δάφνης.

Στην κοιλάδα της Νεμέας κάθε δύο χρόνια τελούνταν τα Νέμεα τα οποία ήταν Πανελλήνια γιορτή και ήταν αφιερωμένα στον Δία. Το έπαθλο των νικητών ήταν στεφάνι από χλωρό σέλινο. 

           

Στον ισθμό της Κορίνθου τελούνταν τα Ίσθμια τα οποία γινόταν προς τιμή του Ποσειδώνα. Τελούνταν κάθε 3 χρόνια και ένα στεφάνι φτιαγμένο από κλαδιά και φύλλα πεύκου ήταν το έπαθλο.

Τα Ολύμπια ήταν οι δημοφιλέστεροι πανελλήνιοι αγώνες όπου λάμβαναν χώρο στην Ολυμπία προς τιμήν του Θεού Δία. Τα Ολύμπια γιορτάζονταν κάθε 4 έτη και η πρώτη και η τελευταία μέρα τους ήταν αφιερωμένες αποκλειστικά σε θυσίες και ιεροτελεστίες. Στα Ολύμπια έπαιρναν μέρος αθλητές από όλη την Ελλάδα και η διοργάνωσή τους γινόταν μέχρι το 393 όταν ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος απαγόρευσε την διεξαγωγή τους. Το βραβείο των νικητών ήταν ένα στεφάνι φτιαγμένο από ελιά, γνωστό με το όνομα <<κότινος>>. Όλοι οι αγώνες περιελάμβαναν αγώνες δρόμου, πένταθλο και ιππικούς αγώνες. Οι Ελλανοδίκες ήταν κάτοικοι της Ηλείας και αποφάσιζαν τον τελικό νικητή και για το αποτέλεσμα

κάθε αγώνα οι οποίοι ήταν άλλοτε 9 και άλλοτε 10. 

            

Ο δρόμος διακρινόταν σε αγώνες ταχύτητας και αγώνες αντοχής. Όπως γνωρίζουμε, ο δρόμος ήταν το παλαιότερο και σημαντικότερο άθλημα των Ολυμπιακών αγώνων. Η σημασία του αγωνίσματος φαίνεται από το γεγονός ότι ο νικητής κάποιου αγωνίσματος του δρόμου, έδινε το όνομά του στην επόμενη Ολυμπιάδα. Οι αγώνες ταχύτητας ήταν ο δίαυλος, η οπλιτοδρομία και το στάδιο. Ο οπλίτης δρόμος εισήχθη στους αγώνες στην 65^η Ολυμπιάδα ενώ το αγώνισμα του διαύλου στην 14^η Ολυμπιάδα. Το αγώνισμα που εισήχθη στους αγώνες από την 15^η Ολυμπιάδα ήταν ο δόλιχος, ένας δρόμος απόστασης εφτά έως είκοσι τεσσάρων σταδίων, και ήταν ο μοναδικός αγώνας αντοχής. Μέχρι τους 15^ους Ολυμπιακούς αγώνες οι αθλητές που έπερναν μέρος φορούσαν μια μικρή ποδιά, ενώ αργότερα αγωνίζονταν εντελώς γυμνοί.

           

Όσον αφορά τα ιππικά αγωνίσματα, χωρίζονται σε αρματοδρομίες και ιπποδρομίες τα οποί εισάγονται για πρώτη φορά στην 21^η Ολυμπιάδα με τις ιπποδρομίες των τελείων κελήτων. Στο αγώνισμα αυτό ο αθλητής έκανε το γύρο του ιπποδρόμου έξι φορές πάνω σε άλογο. Αργότερα, εισάγεται η κάλπη στην 71^η Ολυμπιάδα και η ιπποδρομία των πώλων στην 131^η Ολυμπιάδα. Στις ιπποδρομίες ο αναβάτες ίππευαν γυμνοί και υπηρετούσαν τους ιδιοκτήτες των αλόγων. Οι αρματοδρομίες χωρίζονται σε 3 αγωνίσματα μεταξύ των οποίων είναι ο τέθριππος, την απήνη και την συνωρίδα.

Τέλος το πένταθλο αποτελείται από πέντε αγωνίσματα: Το άλμα, τον δρόμο, το ακόντιο, τον δίσκο και την πάλη. Ο Ιάσονας ήταν ο ιδρυτής του αγωνίσματος σύμφωνα με την παράδοση.

Βασικό αγώνισμα του πεντάθλου ήταν το ακόντιο, το οποίο ήταν ένα μακρύ ξύλινο κοντάρι μήκους 1,50 με 2,00 μέτρων, χωρίς μεταλλική ακμή και πιο ελαφρύ από το πολεμικό.

           

Τα είδη της πάλης ήταν δύο: Η κάτω πάλη και η όρθια πάλη. Ο αγώνας διεξάγονταν έως ότου κάποιος από τους δύο αθλητές να παραδεχτεί την ήττα του. Η πάλη γινόταν σε σκάμμα και οι παλαιστές αγωνίζονταν γυμνοί.

Αυτό που ενδιέφερε τους Έλληνες ήταν η συμμετοχή και όχι η νίκη. Η ικανοποίηση που ένοιωθαν οι νικητές, ο θαυμασμός του κοινού αλλά και η φήμη που αποκτούσαν, ήταν η ανταμοιβή τους.

Ο θεσμός της εκεχειρίας που επικρατούσε κατά την περίοδο των αγώνων ήταν η σημαντικότερη καινοτομία των Αρχαίων Ελλήνων.

Όλα τα παραπάνω δηλώνουν τη σημασία που είχαν οι αγώνες για τους Έλληνες.

Αριστοτέλης Αντωνογιάννης