Στις μέρες
μας η συνηθέστερη και ανιχνευόμενη μέθοδος doping είναι τα στεροειδή των αναβολικών.
Περιέχουν όλες τις ουσίες που είναι παρόμοιες χημικά με την ανδρική
τεστοστερόνη και εμφανίζουν περίπου τις ίδιες ιδιότητες. Αυξάνουν τη μυϊκή
δύναμη επειδή συμβάλλουν στην αύξηση τη σύνθεσης πρωτεϊνικής συσταλτικής ουσίας
στο μυϊκό κύτταρο (μυϊκή υπερτροφία ). Γίνεται
χρήση από αθλητές που τα αγωνίσματα τους αφορούν τη μυϊκή ισχύει όπως η άρση
βαρών ,οι ρίψεις ,οι δρόμοι και η κολύμβηση ταχύτητας κ.α. Η χρήση τους όμως
συνοδεύεται από πλήθος ανεπιθύμητων παρενεργειών πολλές από τις οποίες είναι μη
αναστρέψιμες.
Καρδιοαγγειακά προβλήματα
Τα αναβολικά στεροειδή παραμένουν στον οργανισμό του αθλητή για
μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό ενεργοποιεί το συμπαθητικό νευρικό σύστημα.
Παράγεται έτσι, αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη, ουσίες που προκαλούν ταχυκαρδία,
η οποία με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε αρρυθμία και αύξηση της εντάσεως
της κοιλιακής συστολής.
Τα στεροειδή προκαλούν επίσης αύξηση των επιπέδων της χοληστερόλης
και των τριγλυκεριδίων και μειώνουν τη συγκέντρωση των «λιποπρωτεινών υψηλής
πυκνότητας» (HDL), οι οποίες είναι αρμόδιες να προστατεύουν τα τοιχώματα των
αγγείων, απομακρύνοντας τη χοληστερόλη που δεν χρησιμοποιήθηκε και μεταφέροντας
τη στο ήπαρ, όπου και μετατρέπεται σε άλλες ενώσεις. Έτσι αυξάνεται ο κίνδυνος
καρδιακών επιπλοκών. Παρατηρήθηκαν μάλιστα, σε αθλητές που έπαιρναν αναβολικά
στεροειδή, χαμηλά επίπεδα HDL.
Εν συνεχεία, η χρήση αναβολικών θεωρείται οτι προκαλεί αρτηριακή
θρόμβωση. Για την ισχυροποίηση της άποψης ότι τα αναβολικά προκαλούν θρόμβωση
πραγματοποιήθηκε μια έρευνα με τέσσερις αθλούμενους, οι οποίοι έκαναν κατάχρηση
αναβολικών. Ο πρώτος αθλητής εμφάνισε κοιλιακό ινιδισμό, οι υπόλοιποι δύο
παρουσίασαν καρδιακή δυσλειτουργία και ο τελευταίος εμφάνισε θρόμβωση της
δεξιάς και αριστερής κοιλίας.
Η μακροχρόνια χρήση αναβολικών στεροειδών φαίνεται να προδιαθέτει
τον οργανισμό του χρήστη-αθλητή στην ανάπτυξη στεφανιαίας νόσου. Αυτό είναι
πιθανό διότι, από τη χρήση είναι δυνατό να αναπτυχθούν διάφοροι προδιαθεσικοί
παράγοντες αυτής της νόσου, οι οποίοι οδηγούν σε κάκωση ή σε αλλοίωση της
ακεραιότητας του ενδοθηλίου, των στεφανιαίων και των περιφερειακών αρτηριών. Τα
αναβολικά επίσης μπορούν να ενεργήσουν στο καρδιαγγειακό, προκαλώντας σπασμό
στις στεφανιαίες αρτηρίες, ενώ υποστηρίζεται, ότι γενικά η τεστοστερόνη αυξάνει
την αγγειακή αντίδραση της νορεπινεφρίνης.
Επιπλέον έχει διαπιστωθεί ότι μπορεί να προκληθούν σοβαρές
παθολογικές αλλαγές, όπως η καταστροφή των μιτοχονδρίων, η νέκρωση των
μυοκαρδιακών κυττάρων και η μιτοχονδριακή διάσπαση. Σε μελέτες βέβαια σημειώνεται,
ότι η κατάχρηση αναβολικών στεροειδών συνδέεται με υπερτροφία των μυοκαρδιακών
κυττάρων. Η επίδραση των αναβολικών στεροειδών στην αναδιαμόρφωση της αριστερής
κοιλίας, έχει επίσης υποστηριχθεί ερευνητικά, ενώ σε άλλες έρευνες παρατηρήθηκε,
επιπλέον αύξηση του πάχους των τοιχωμάτων της αριστερής κοιλίας στους
αθλητές-χρήστες αναβολικών στεροειδών. Στα ίδια πλαίσια έρευνες ανέφεραν, ότι η
καρδιακή διαστολική λειτουργία ήταν μεγαλύτερη στους χρήστες αναβολικών
στεροειδών, απ’ ότι στους μη χρήστες, ενώ αντίθετα η καρδιακή συστολική
λειτουργία δε διέφερε καθόλου. Τέλος σημειώνεται, ότι τα αναβολικά στεροειδή
είναι σε θέση να επιδράσουν στην αύξηση των επιπέδων καλίου, νατρίου, ασβεστίου
και φωσφορικού άλατος αυξάνοντας με τον τρόπο αυτό, το κίνδυνο ενδοκολπικού και
κοιλιακού ινιδισμού.
Ορμονικές διαταραχές.
Η λήψη τους από άνδρες αθλητές, ελαττώνει την παραγωγή των γενετήσιων
ορμονών τεστοστερόνης, με πολύ δυσάρεστες επιδράσεις στο ανδρικό γεννητικό
σύστημα. Παρατηρείται ατροφία των όρχεων, ολιγοσπερμία ( μείωση του ποσοστού
σπερματοζωαρίων στο σπέρμα ) και αζωοσπερμία (νεκρά σπερματοζωάρια ). Άλλες
επιδράσεις είναι η διόγκωση του προστάτη, η εμφάνιση ακμής και η αλωπεκία (
φαλάκρα ) και η αύξηση του μεγέθους του στήθους. Στις γυναίκες οι παρενέργειες είναι ιδιαίτερα έκδηλες αφού
λαμβάνουν μια ουσία που στον οργανισμό τους βρίσκεται φυσιολογικά σε πολύ
χαμηλά επίπεδα. Εμφανίζονται δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του ανδρικού φύλου,
όπως αυξημένη τριχοφυΐα και τραχύτητα
της φωνής. Προκαλείται αναστολή της ωρίμανσης του ωοθυλακίου, αναστολή της
ωορρηξίας, ανωμαλίες στο γενετήσιο κύκλο και μεγέθυνση της κλειτορίδας., Οι
περισσότερες από αυτές τις διαταραχές δεν αντιστρέφονται μετά τη διακοπή της
χρήσης στεροειδών. Στα παιδιά μπορεί να προκαλέσει πρώιμη σύγκλιση των
επιφύσεων με αποτέλεσμα να μην φτάνουν το αναμενόμενο ύψος και πρώιμη είσοδο
στην εφηβεία.
Βλάβες στο
συκώτι.
Οι περισσότεροι από τους
ασθενείς που παίρνουν θεραπευτικές δόσεις κάποιου ανδρογόνου ή αναβολικού
στεροειδούς εμφανίζουν κάποια ηπατική δυσλειτουργία και σε ένα μικρό ποσοστό
που φθάνει το 2% εμφανίζεται χολοστατικός ίκτερος.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον
παρουσιάζουν, οι διαφορές στην ατομική ευαισθησία που παρατηρούνται μεταξύ των
διαφόρων ατόμων. Στα περισσότερα άτομα και μεγάλες ακόμα δόσεις, ελάχιστα
επηρεάζουν την αππεκριτική λειτουργία του ήπατος. Αντίθετα, ορισμένα άτομα
φαίνονται ιδιαίτερα ευαίσθητα. Έτσι, λόγω του ότι αυτές οι παρενέργειες των
αναβολικών είναι γνωστές, θεωρείται απαραίτητος ο περιοδικός έλεγχος της
ηπατικής λειτουργίας. Η χολόσταση είναι αναστρέψιμη και η ηπατική λειτουργία
αποκαθίσταται με την έγκαιρη διακοπή του φαρμάκου. Είναι όμως σημαντικό να
γνωρίζουμε, ότι από τα αναβολικά όσα φέρουν αλκύλιο στο C17 διαταράσσουν την
αππεκριτική λειτουργία του ήπατος με αποτέλεσμα τη χολόσταση και κατ’επέκταση
την εγκατάσταση χολοστατικού ικτέρου. Ωστόσο ο ίκτερος παρέρχεται μετά τη διακοπή
της λήψης των αναβολικών .
Από τις πλέον όμως
ανησυχητικές και ανεπιθύμητες ενέργειες των αναβολικών, σχετιζόμενες με το
ήπαρ, είναι η πελίωση και το ηπάτωμα. Το ηπάτωμα (ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα)
είναι δυνατό να μη γίνει αντιληπτό με τις ηπατικές δοκιμασίες, αλλά ο αθλητής
θα αισθάνεται πόνο και θα ψηλαφεί μια μάζα στη δεξιά κοιλιακή χώρα.
Αναφέρονται από τη
βιβλιογραφία πολλά περιστατικά ηπατωμάτων σε ασθενείς που έπαιρναν από το στόμα
αναβολικά, καθώς βέβαια και πελίωσης, δημιουργίας δηλαδή ηπατικών κύστεων
πλήρων αίματος, που προέρχονται από την απόφραξη μικρών ηπατικών φλεβών από τα
νεκρά ηπατικά κύτταρα και τη συσσώρευση αίματος. Οι κύστεις αυτές είναι δυνατό
κάποια στιγμή να διαραγούν και να συνεπιφέρουν επώδυνες κοιλιακές αιμορραγίες,
ακόμη και το θάνατο σε κάποιες περιπτώσεις.
Από την άλλη, περιπτώσεις
ηπατικής πελίωσης χωρίς ανάπτυξη όγκου έχουν επίσης ανακοινωθεί, σε ασθενείς
υπο θεραπεία με αναβολικά στεροειδή. Εκδηλώνονται όμως, είτε με τη μορφή
αιμοπεριτοναίου, είτε με τη μορφή ηπατικής ανεπάρκειας. Πλήν όμως των νεοπλασμάτων
του ήπατος, πλήρως τεκμηριωμένα σήμερα, έχουν επίσης ανακοινωθεί και
περιπτώσεις νεοπλάσματος του νεφρού, τύπου Wilms, σε νέους άνδρες και μετά απο
μακροχρόνια λήψη αναβολικών.
Τα αναβολικά που
χορηγούνται απο το στόμα φέρουν αλκύλιο στον C17, το οποίο αυξάνει την
απορρόφηση τους απο το έντερο και εμποδίζει την αδρανοποίήση του ήπατος. Αυτή η
τροποποίηση της δομής, θεωρείται επίτευγμα στην από του στόματος θεραπεία με
αναβολικά. Όμως τα πολλά περιστατικά ηπατοτοξικής βλάβης που έχουν εμφανιστεί,
έχουν σε σημαντικό βαθμό περιορίσει ή και εξαφανίσει τη θεραπευτική τους χρήση.
Συνακόλουθα και η τεστοστερόνη χορηγούμενη απο το στόμα δεν είναι δράστική
διότι μεταβολίζεται γρήγορα στο ήπαρ .
Έτσι το 1965 είχαμε την
εμφάνιση τής πρώτης περίπτωσης ηπατοκυτταρικού καρκινώματος απο αναβολικά. Η
συσχέτιση της χρήσης των αναβολικών στεροειδών με τον καρκίνο στους αθλητές
επιβεβαιώθηκε δυστυχώς το 1984, μετα το θάνατο απο καρκίνο του ήπατος,
εικοσιεξάχρονου αθλητή του body-building, ο οποίος λάμβανε για περισσότερο απο
τέσσερα χρόνια Dianabol, Anavar, Winstrol, Deca-Durabolin και Methenolone.
Φαίνεται, ότι το «ανδρογονικό» περιβάλλον ευνοεί το μηχανισμό καρκινογένεση.
Πειραματικές παρατηρήσεις σε ποντίκια στελεχών CH3 και CbA έχουν δείξει, ότι
ενέσεις τεστοστερόνης σε θηλυκά ποντίκια αυτού του είδους αυξάνουν την
επιρρέπεια σε καρκινογένεση ήπατος, όπως επίσης ότι ο ευνουχισμός των αρρένων
ποντικών ελαττώνει τη συχνότητα ηπατωμάτων απο 33,8% σε 11,4%. Για να
αποφευχθούν ωστόσο οι άστοχες γενικεύσεις, οφείλει να τονιστεί ότι η
καρκινογένεση είναι πολυπαραγο- ντικό φαινόμενο και ο συλλογισμός, ότι το 1929
οι αθλητές δεν χρησιμοποιούσαν αναβολικά, για αυτό δεν πέθαιναν τόσο συχνά απο
καρκίνο, ενω το 1973 που τα χρησιμοποιούσαν το ποσοστό τους αυξήθηκε, δεν
μπορεί να είναι απόλυτος.
Ψυχικες
διαταραχές
Η μακροχρόνια χρήση των
αναβολικών στεροειδών είναι δυνατό να προκαλέσει αύξηση των νευροδιαβιβαστικών
ουσιών (ντοπαμίνη κατεχολαμίνη, ενδορφίνες κ.α.) στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα
(Κ.Ν.Σ). Η αύξηση αυτή σε συνδυασμό με την υπερασβεστιαιμία που αναφέρθηκε
προηγουμένως αλλά και την αύξηση της κορτιζόλης που κυκλοφορεί, μπορεί να
οδηγήσει σε αυξημένη σεξουαλικότητα, ευερεθιστότητα, υπερδιέγερση, αϋπνία καθώς
και άλλες σοβαρές διαταραχές του συναισθήματος.
Αν ακόμα, τα επίπεδα της
κορτιζόλης είναι υψηλά, είναι δυνατόν να παρατηρηθούν σοβαρότερες διαταραχές
του συναισθήματος και ο αθλητής να αισθάνεται μεταβολές του θυμικού που
κυμαίνονται, από απλή κατάθλιψη μέχρι μανιοκαταθλιπτική ψύχωση.
Τα ανδρογενή στεροειδή
έχουν ως αποτέλεσμα την επιθετικότητα, καθώς μπορούν να ερεθίσουν τους αθλητές
να προπονούνται πιο συχνά και με ένταση. Η χρήση δηλαδή τέτοιων ουσιών
αντανακλά και στη συμπεριφορά. Όταν πάλι ένας αθλητής σταματήσει να παίρνει
αναβολικά αισθάνεται κατάθλιψη, ενώ υπό την επήρεια του φαρμάκου σκέπτεται, ότι
μπορεί να αντέξει μια προπόνηση πιο βαριά. Οι αθλητές δηλαδή δοκιμάζουν
διαφορετικές ουσίες για να βρουν τη πιο αποτελεσματική για τον οργανισμό τους,
με δραματικές όμως επιπτώσεις και στη ψυχική τους υγεία.
Τα αναβολικά λοιπόν δεν
αφήνουν ανεπηρέαστη ούτε τη ψυχική σφαίρα. Οι χρήστες τους, άνδρες και
γυναίκες, αναφέρουν ως επιπτώσεις, τις διακυμάνσεις της διάθεσης και της
ερωτικής επιθυμίας, καθώς και αύξηση της επιθετικότητας.
Δέρμα
Τα αναβολικά μπορούν να
προκαλέσουν αύξηση της έκκρισης σμήγματος από τους σμηγματογόνους αδένες του
δέρματος, με αποτέλεσμα την εμφάνιση σμηγματορροϊκής δερματίτιδας και τη
δημιιουργία φαγέσωρων. Επίσης, παρουσιάζονται συμπτώματα της κοινής ακμής όπως
βλατίδες, φλύκταινες, αποστήματα κ.λπ. σε σημεία του σώματος όπως η πλάτη και
το πρόσωπο. Η ένταση και η ρήξη των βλαβών αυτών προκαλεί τη λύση της συνέχειας
του δέρματος και συμβάλλει στην εμφάνιση δευτερογενών μολύνσεων , οι οποίες για
να αντιμετωπιστούν χρειάζονται άμεση ιατρική φροντίδα και οπωσδήποτε διακοπή
της χρήσης των αναβολικών. Αθλητές που έκαναν συστηματική χρήση αναβολικών
παρουσίασαν συμπτώματα ερυθρότητας ή κίτρινης
χροιάς στο δέρμα, κνησμού, οιδήματος, καθώς και έντονων εφιδρώσεων λόγω
της ανώμαλης εναπόθεσης ασβεστίου.
Μυοσκελετικό σύστημα
Συχνά παρατηρούνται ρήξεις
των τενόντων επειδή οι μεταβολές στη δύναμη τους δεν μπορούν να παρακολουθήσουν
τις αυξήσεις της μυϊκής δύναμης από τη χρήση των αναβολικών καθώς και
εκτεταμένες κακώσεις των μυών όπως θλάσεις, διαστρέμματα κ.ά. Αν τα αναβολικά
χορηγηθούν πριν ή κατά την εφηβεία, επιφέρουν πρώιμη σύγκλειση των επιφύσεων
των μακρών οστών και αναστολή της ανάπτυξης του σκελετού σε ύψος.
Σωτηρία Νασιοπούλου
Φιλιώ Τσιώρα
Ειρήνη Οικονόμου
Όλγα Τσιουκάνη
